Jak minął okres wakacji na polskim rynku crowdfundingu?

Zanim jednak przejdę do omawiania minionych trzech miesięcy warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię. 

Stanowią ją nowe, jednolite przepisy, jakie od 10 listopada br. będą obowiązywały na rynkach crowdfundingu we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej.

Co wnoszą nowe regulacje prawne?

Przede wszystkim szereg praw i obowiązków, które w większości będą dotyczyły operatorów platform finansowania społecznościowego, którzy wraz z wejściem w życie nowych przepisów będą musieli posiadać zezwolenie na dalsze prowadzenie dotychczasowej działalności wydawane przez uprawniony do tego organ (w przypadku Polski jest nim KNF).

Efektem zmian ma być większa ochrona inwestorów i powierzonego przez nich kapitału spółkom pozyskującym finansowanie w ramach rynku crowdfundingu. 

Prawa i obowiązki operatorów platform 

W zakresie praw przysługujących nowym i obecnym operatorom platform finansowania społecznościowego należy wymienić poniższe dwa, tj.:

• dostawca usług finansowania społecznościowego ma prawo przedstawiać inwestorom indywidualnym konkretne projekty oparte o model finansowania społecznościowego;
• dostawca usług finansowania społecznościowego ma prawo sam bądź za pośrednictwem osoby trzeciej świadczyć usługi płatnicze;
  • Warunek: dostawca ten lub osoba trzecia jest dostawcą usług płatniczych zgodnie z dyrektywą (UE) 2015/2366

Natomiast, w przypadku obowiązków (wynikających z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2020/1503) lista ta jest nieco dłuższa i obejmuje również nowości, jakie wśród dostawców usług finansowania społecznościowego zostały wraz ze wspomnianym dokumentem wprowadzone. Ale po kolei. 

W pierwszej kolejności obowiązki wynikające z podstawowej działalności platform:

• przynajmniej raz na dwa lata organ zarządzający dostawcy usług finansowania społecznościowego ma obowiązek dokonania przeglądu ostrożnościowych środków ochrony oraz planu ciągłości działania;
  • Wymóg: uwzględnione zostaje charakter, skali i stopień złożoności świadczonych usług finansowania społecznościowego;
• przy określaniu ceny oferty finansowania społecznościowego, zanim zostanie przedstawiona dana oferta finansowania społecznościowego, dostawca usług finansowania społecznościowego ma obowiązek przeprowadzić racjonalną ocenę ryzyka kredytowego związanego z projektem lub właścicielem projektu.
  • Wymóg: uwzględnione muszą zostać ryzyka, które stoją za możliwością niedokonania przez właściciela projektu jednej lub większej liczby spłat pożyczki, obligacji w danym terminie wymagalności.
• dostawca usług finansowania społecznościowego ma obowiązek wdrożyć i utrzymywać jasne oraz skuteczne polityki i procedury umożliwiające mu przeprowadzenie ocen ryzyka kredytowego oraz opublikować te polityki i procedury;
• dostawca usług finansowania społecznościowego ma obowiązek zapewnić, by prezentowana cena była godziwa i odpowiednia; również w sytuacjach, gdy ten sam dostawca usług finansowania społecznościowego ułatwia pożyczkodawcy wyjście z inwestycji przed upływem terminu zapadalności pożyczki;
• przeprowadzenie wyceny pożyczki dostawca usług finansowania społecznościowego ma obowiązek przeprowadzić w następujących okolicznościach:
  • w momencie udzielania pożyczki;
  • w przypadku, gdy dostawca usług finansowania społecznościowego uważa, że istnieje niskie prawdopodobieństwo spłaty przez danego właściciela projektu zobowiązania w całości bez wyegzekwowania przez tegoż dostawcę stosownego zabezpieczenia lub podjęcia innych kroków o analogicznym skutku;
  • w następstwie niewykonania zobowiązań;
  • w sytuacji, gdy dostawca usług finansowania społecznościowego ułatwia pożyczkodawcy wyjście z inwestycji przed upływem terminu zapadalności pożyczki;
• dostawca usług finansowania społecznościowego ma obowiązek zapewnić minimalny poziom należytej staranności wobec właścicieli projektów przedstawiających projekty do finansowania za pośrednictwem platformy finansowania społecznościowego danego dostawcy usług finansowych;
• dostawca usług finansowania społecznościowego ma obowiązek dysponować skutecznymi i przejrzystymi procedurami szybkiego, rzetelnego i spójnego rozpatrywania skarg otrzymywanych od klientów oraz publikować opisy tych procedur;
• dostawca usług finansowania społecznościowego ma obowiązek zapewnić klientom możliwość składania skarg bezpłatnie;
  • ponadto skargi te są rozpatrywane terminowo i rzetelnie oraz w rozsądnym terminie informują składającego skargę o wynikach jej rozpatrzenia.
• dostawcy usług finansowania społecznościowego, którzy dopuszczają jako inwestorów w projektach opartych na finansowaniu społecznościowym oferowanych na swojej platformie finansowania społecznościowego którąkolwiek z osób, o których mowa lit. a), b i c) (tj. powyżej w przepisach) mają obowiązek w pełni ujawnić na swojej stronie internetowej fakt, że dopuszczają takie osoby jako inwestorów, w tym informacje dotyczące konkretnych projektów opartych na finansowaniu społecznościowym, w którym zainwestowano, oraz zapewniają, aby takie inwestycje były dokonywane na takich samych warunkach jak inwestycje innych inwestorów oraz aby osoby te nie korzystały z jakiegokolwiek preferencyjnego traktowania lub uprzywilejowanego dostępu do informacji;
• dostawcy usług finansowania społecznościowego, w sytuacji, gdy występuje konflikt interesów, mają obowiązek ujawnić swoim klientom ogólny charakter i źródło konfliktu interesów oraz podjęte w celu ich ograniczenia;
  • informacje muszą zostać podane na stronie internetowej dostawcy usług finansowania społecznościowego w widocznym miejscu;
  • ponadto informacje muszą być przedstawione na trwałym nośniku oraz muszą być wystarczająco szczegółowe, z uwzględnieniem charakteru poszczególnych klientów, aby każdy klient mógł podjąć świadomą decyzję w odniesieniu do usługi, w kontekście której konflikt interesów się objawia.
• dostawcy usług finansowania społecznościowego mają obowiązek podjąć wszystkie działania zabezpieczające ryzyko wystąpienia dodatkowego ryzyka operacyjnego w momencie zlecania wykonanie funkcji operacyjnych osobie trzeciej;
• dostawcy usług finansowania społecznościowego oferujący również usługi przechowywania aktywów i usług płatniczych mają obowiązek poinformowania swoich klientów o wszystkich poniższych elementach:
  • charakterze i warunkach świadczenia tych usług, wraz z odniesieniami do mającego zastosowanie prawa krajowego;
  • czy te usługi są świadczone przez nich bezpośrednio, czy przez osobę trzecią;
• dostawcy usług finansowania społecznościowego mają obowiązek dysponować w każdym momencie ostrożnościowymi środkami ochrony w kwocie równej co najmniej wyższej z poniższych kwot:
  • 25 000 EUR; oraz
  • kwocie jednej czwartej stałych kosztów pośrednich w poprzednim roku, podlejącej corocznemu przeglądowi, która obejmuje koszt obsługi pożyczek przez trzy miesiące w przypadku, gdy dostawca usług finansowania społecznościowych ułatwia również udzielanie pożyczek;

Jaką rolę, na rynku crowdfundingu, zyskuje KNF?

Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 państwa członkowskie mają obowiązek wyznaczyć właściwe organy, które będą odpowiedzialne za wykonywanie funkcji i obowiązków przewidzianych we wspomnianym rozporządzeniu. 

W Polsce, rolę takiego organu ma pełnić Komisja Nadzoru Finansowego (KNF), która otrzymuje szereg narzędzi do nadzorowania wspomnianego rynku. Wśród szeregu nowych praw najważniejszym jest prawo do nadzorowania oraz wydawania poszczególnym dostawcom usług finansowania społecznościowego. Zgodnie z nim KNF zyskuje również możliwość określenia częstotliwości i szczegółowości oceny przestrzegania przez dostawców usług finansowania społecznościowego obowiązków określonych we wspomnianym wyżej rozporządzeniu.

Ponadto, KNF zyskuje jeszcze jedno, istotne z punktu dostawców usług finansowania społecznościowego, prawo. Mowa tu o prawie do cofnięcia udzielonego zezwolenia w jednej z poniższych sytuacji:

• kiedy dostawca usług finansowania społecznościowego nie skorzystał z niego w okresie 18 miesięcy od dnia jego udzielenia;
• w momencie gdy dostawca usług finansowania społecznościowego jednoznacznie zrzekł się zezwolenia;
• kiedy dostawca usług finansowania społecznościowego nie świadczył usług finansowania społecznościowego przez 9 kolejnych miesięcy oraz nie uczestniczył w zarządzaniu istniejącymi umowami, które są wynikami wcześniejszego skojarzenia zainteresowanych finansowaniem przedsięwzięć gospodarczych z wykorzystaniem jego platformy finansowania społecznościowego; 

Podział inwestorów

Tak jak zostało to przedstawione na początku artykułu, wraz z wejściem rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503, nastąpił podział inwestorów na inwestorów niedoświadczonych i doświadczonych. Głównym powodem tego działania jest chęć ochrony niedoświadczonych osób przed dokonywaniem nietrafionych inwestycji.

Dokładne warunki wyróżnienia inwestora doświadczonego z pozostałej puli inwestorów będących inwestorami niedoświadczonymi została dokładnie opisana w załączniku nr.I wspomnianego rozporządzenia. 

Nowości wśród usług oferowanych przez dostawców platform 

Jedną z ciekawszych możliwości jakie wprowadza rozporządzenie dla inwestorów jest tablica ofert.

Tablica ofert

Każdy dostawca świadczący usługi finansowania społecznościowego może prowadzić tablice ogłoszeń, która umożliwia jego klientom zgłaszania chęci zakupu bądź sprzedaży lub zakupu pożyczek, zbywalnych papierów wartościowych lub instrumentów dopuszczonych na potrzeby finansowania społecznościowego, które były pierwotnie oferowane na tej samej platformie finansowania społecznościowego.

Uwaga! Tablica ogłoszeń nie może być wykorzystywana do robienia zestawień ofert kupna i sprzedaży przy pomocy protokołów lub wewnętrznych procedur operacyjnych danego dostawcy usług finansowania społecznościowego, które przyczyniłyby się do zawarcia transkacji. W skrócie: zasada działania tablicy ogłoszeń nie może być oparta o żaden z wewnętrznych systemów kojarzenia zleceń kupujących i sprzedających.

W związku z wprowadzeniem takiej możliwości, dostawcy usług finansowania społecznościowego zyskują dodatkowe obowiązki.

Oto one: 

• poinformowanie swoich klientów o charakterze tablicy ogłoszeń, tzn. nie służy ona do zestawiania zleceń kupna i sprzedaży posiadanych instrumentów finansowych;
• jakakolwiek sprzedaż posiadanych przez klientów pożyczek lub papierów wartościowych wymaga od nich udostępnienia arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych;
• informują kupujących, tj. osoby zainteresowane zakupem pożyczek lub innych instrumentów, które są przedmiotem ogłoszenia na tablicy ogłoszeń, o wynikach pożyczek ułatwianych przez tegoż dostawcę usług finansowania społecznościowego;
• dokonania wszelkich starań, aby wszystkie osoby, które są zainteresowane zakupem pożyczki lub innych instrumentów i są kwalifikują się jednocześnie do grupy inwestorów niedoświadczonych, otrzymali informacje zamieszczone w art.19 ust.2 (tj.,że ich usługi finansowania społecznościowego nie są objęte systemem gwarancji depozytów ustanowionym zgodnie z dyrektywą 2014/49/UE.) oraz w art.21 ust.4 (ostrzeżenie o ryzku).
• nakładanie na swoich inwestorów obowiązku informowania dostawcy usług finansowania społecznościowego o wszelkich zmianach własności w celu przeprowadzenia weryfikacji tytułu własności i prowadzenia dokumentacji (dotyczy również tych, którzy świadczą usługi przechowywania aktywów zgodnie z art.10 ust.1 – obowiązek informacji wynikający ze świadczenia usługi związanej z przechowywaniem aktywów oraz usług płatniczych)
• informowanie swoich klientów o tym, że sugerowana cena referencyjna kupna i sprzedaży jest niewiążąca oraz uzasadnienie tejże ceny wraz z przedstawieniem kluczowych elementów metodyki zgodnie z art.19 ust.6 (zapis o udostępnieniu metodyki sosowanej do obliczania punktowych ocen kredytowych lub wycen)

Każdy inwestor udziela pełnomocnictwa, w którym określa parametry świadczenia usługi. Uwzględnia ona co najmniej dwa z poniżej wymienionych kryteriów, które każda pożyczka w portfelu będzie musiała spełniać. Jest nimi:

• minimalna i maksymalna wysokość oprocentowania należnego w ramach każdej pożyczki, której udzielenie jest inwestorowi ułatwione;
• minimalny i maksymalny termin zapadalności każdej pożyczki, której udzielane jest inwestorowi ułatwiane;
• zakres i podział wszelkich kategorii ryzyka mających zastosowanie do pożyczek;
• • prawdopodobieństwo, że w przypadku wybranych pożyczek, w których oferowana jest roczna docelowa stopa zwrotu z inwestycji, zostanie wypłacona;

• dostawca usług finansowania społecznościowego świadczący tą konkretną usługę muszą podejmować działania zgodnie z parametrami przedstawionymi przez inwestorów;
  • dodatkowo muszą podejmować wszelkie kroki, które pozwolą na osiągnięcie jak najkorzystniejszego wyniku dla inwestora;
• dostawca usług finansowania społecznościowego na podstawie należytych i ściśle określonych kryteriów oraz przy uwzględnieniu wszystkich istotnych czynników, które mogą mieć niekorzystny wpływ na wyniki pożyczek ma obowiązek ocenić:
  • ryzyko kredytowe związane z poszczególnymi projektami opartymi na finansowaniu społecznościowym, wybranymi do portfela inwestora;
  • ryzyko kredytowe na poziomie portfela inwestora
  • ryzyko kredytowe związane z właścicielami projektów wybranych do portfela inwestora w drodze sprawdzenia możliwości wykonania przez właścicieli projektów ich zobowiązań w ramach pożyczki
• dostawca usług finansowania społecznościowego ma obowiązek przedstawić inwestorowi opis metody zastosowanej na potrzeby ocen;
• dostawca usług finansowania społecznościowego ma obowiązek prowadzić dokumentacje udzielonego pełnomocnictwa każdej pożyczki w indywidualnym portfelu.
  • dostawca usług finansowania społecznościowego prowadzi na trwałym nośniku dokumentacje pełnomocnictwa i każdej pożyczki przez okres co najmniej trzech lat po dniu jej zapadalności.
• dostawca usług finansowania społecznościowego ma obowiązek w sposób ciągły i na wniosekinwestora dostarczyć za pomocą środków elektronicznych co najmniej następujące informacje dotyczące każdego indywidualnego portfela:
  • wykaz poszczególnych pożyczek, które wchodzą w skład portfela;
  • średnia ważona roczna wysokość oprocentowania pożyczek w portfelu;
  • podział pożyczek według kategorii ryzyka, wyrażona procentowo i w liczbach bezwzględnych;
  • kluczowe informacje, w odniesieniu do każdej z pożyczek wchodzących w skład portfela, a w tym co najmniej wysokość oprocentowania lub inne świadczenia dla inwestora, termin zapadalności, kategorię ryzyka, harmonogram spłaty kwoty głównej i odsetek, terminowość spłaty zaciągniętej pożyczki wraz z odsetkami przez właściciela projektu;
  • środki ograniczenia ryzyka, w odniesieniu do każdej z pożyczek wchodzących w skład portfela, w tym co najmniej informacje dotyczące podmiotów udzielających zabezpieczenia lub dotyczące gwarantów lub innych rodzajów gwarancji;
  • wszelkie przypadki niewykonania zobowiązań z tytułu umów kredytowych przez właściciela projekty w ciągu ostatnich pięciu lat;
  • wszelkie opłaty wnoszone w związku z pożyczką przez inwestora, dostawcę usług finansowania społecznościowego lub właściciela projektu;
  • w sytuacji, gdy została wykonana wycena pożyczki przez dostawcę usług finansowania społecznościowego:
    • najnowszą wycenę;
    • datę wyceny;
    • wyjaśnienie powodu, dla którego dostawca usług finansowania społecznościowego przeprowadził wycenę
    • rzetelny opis prawdopodobnego rzeczywistego zwrotu, z uwzględnieniem opłat i współczynników niewykonania zobowiązań;
  • dostawca usług finansowania społecznościowego na potrzeby swojej działalności związanej z indywidualnym zarządzaniem portfelem pożyczek może ustanowić i obsługiwać fundusz zabezpieczający
    • wówczas wymagane jest zamieszczenia ostrzeżenia o ryzyku, opisu polityki zabezpieczającej;
  • dostawca usług finansowania społecznościowego, który ustanowił i obsługuje fundusz zabezpieczający, ma obowiązek co kwartał podawanie do wiadomości następujących informacji o wynikach funduszu:
    • wielkość funduszu zabezpieczającego w porównaniu z całkowitymi kwotami należnymi z tytułu pożyczek objętych funduszem zabezpieczającym
    • stosunek wypłat z funduszu zabezpieczającego do całkowitych kwot należnych z tytułu pożyczek objętych funduszem;
  • dostawca usług finansowania społecznościowego ma obowiązek corocznie i z zachowaniem poufności przekazywać właściwemu organowi ( w tym przypadku KNF) wykaz projektów finansowych za pośrednictwem swojej platformy finansowania społecznościowego;
    • Wykaz ten musi uwzględniać następujące informacje:
      • właściciela projektu i pozyskaną kwotę;
      • wystawiony instrument zdefiniowany w art.2 ust.1 lit.b), m), i n);
      • informacje zbiorcze dotyczące inwestorów oraz zainwestowanej kwoty z podziałem na rezydencję podatkową inwestorów, z rozróżnieniem na inwestorów doświadczonych i niedoświadczonych;

Wymogi ostrożnościowe 

Przy okazji omawiania nowych  form ochrony kapitału powierzonych przez inwestorów spółkom emitującym akcje, warto również nadmienić o ostrożnościowych środkach ochrony, które wbrew swej nazwie nie służą wcale wypłacie odszkodowań na wypadek błędnie dokonanej inwestycji. 

Przyjmują jedną z poniższych form:

• środków własnych składających się z pozycji kapitału podstawowego Tier I, o których mowa w rt.26-40 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr. 575/2013, po odliczeniach w całości, na podstawie art.36 tego rozporządzenia, bez stosowania progowych wyłączeń na podstawie art. 46 i 48 tego rozporządzania;
• polisy ubezpieczeniowej obejmującej terytoria Unii, na których oferty finansowania społecznościowego są aktywnie udostępnianie lub porównywalnej gwarancji; albo połączenia lit. a) i b).
  • polisa ubezpieczeniowa musi posiadać następujące cechy:
    • początkowy okres obowiązywania nie krótszy niż rok;
    • okres wypowiedzenia wynoszący co najmniej 90 dni;
    • została wykupiona w zakładzie, który otrzymał zezwolenie na świadczenie usług ubezpieczeniowych, zgodnie z prawem Unii lub prawem krajowym;
    • jest zapewniania przez podmiot będący osobą trzecią;

Komunikaty marketingowe

Ostatnią, ważną zmianą (tudzież uwagą) jest forma prowadzonych działań marketingowych na rzecz emitentów. Zgodnie z nadmienionym rozporządzeniem, żaden komunikat marketingowy nie może zostać ukierunkowany w sposób nieproporcjonalny do momentu zakończenia pozyskiwania środków finansowych na potrzeby danego projektu. Dotyczy to zarówno oczekujących, trwających jak i planowanych projektów.